1.3 Cykl życia produktu – zamknięty obieg

Cykl życia produktu ( w oparciu o zrównoważony rozwój ) jest to pojęcie określające całość istnienia produktu jak i również zasobów potrzebnych do jego funkcjonowania. Istnieje wiele ekonomicznych, społecznych czy marketingowych teorii na temat „cyklu życia produktu”, zazwyczaj ograniczają się one wyłącznie do pewnej części życia produktu np. w odniesieniu do jego produkcji czy rynkowych wartości. Teorie te choć prawdziwe, ze względu na swój charakter pomijają ekologiczny aspekt życia produktu. Idea zrównoważonego rozwoju opiera się na trosce i „współpracy” z istniejącym ekosystemem naturalnym. Mówi nam ona, że możemy korzystać z zasobów natury, jednak w taki sposób aby nie wyrządzać jej szkody i aby wszystkie naturalne procesy zostały zachowane w równowadze. Według tej teorii produkt na wszystkich etapach swojego życia powinien w sposób świadomy funkcjonować w środowisku, a po zakończeniu swego użytecznego funkcjonowania powinien w sposób płynny zostać włączony do globalnego cyklu życia środowiska. Oznacza to, że zużyty produkt nie może stać się bezużytecznym śmieciem a jego los powinien być starannie zaplanowany.

Określenie "cykl życia produktu" odnosi się do uczciwej i całościowej oceny wymogów jakie stawia dany produkt środowisku. Określenie to odnosi się do wszystkich etapów życia produktu ( od zdobycia surowców, poprzez produkcję, wytwarzanie, dystrybucję, użytkowanie i usuwanie ) jak i przez dodatkowe kroki jakie dany produkt musiał przebyć np. transport lub składowanie. Suma wszystkich tych kroków - albo faz - jest nazywana właśnie cyklem życia produktu. W trakcie tych etapów oceniane są wspólnie są szkody jakie wyrządza się środowisku. Należy do nich ocena wielkości emisji: gazów cieplarnianych, zakwaszenie, smog, zubożenie warstwy ozonowej, eutrofizacja, ekotoksykologicznych i toksykologicznych człowieka zanieczyszczeń, niszczenie siedlisk, pustynnienie, użytkowania gruntów, jak również wyczerpywanie minerałów i paliw kopalnych. Im mniejsze jest niszczenie środowiska przez dany produkt w trakcie całego jego życia, tym lepiej oceniany jest taki produkt i tym bardziej przyczynia się on do zrównoważonego rozwoju.


W przypadku każdego z produktów cykl życia możemy podzielić na trzy najważniejsze części: PRODUKCJĘ, UŻYWNANIE oraz UTYLIZACJĘ. Każdy z tych etapów posiada różny charakter negatywnego wpływu na środowisko. Produkcja angażuje dużo energii, specjalistycznych procesów, ciężkiej chemii potrzebnej do wykańczania produktu. Ważnym elementem jest również zużycie oraz zanieczyszczenie wody. W trakcie użytkowania produktu zazwyczaj największe zużycie ma energia potrzebna do eksploatacji produktu a także środki konserwujące je. Trzecia - faza utylizacji jest momentem w którym produkt albo zostaje zwrócony naturze (biodegradacja) albo wraca z powrotem do dalszego przerobu przemysłowego.

Istnieją różne warianty zakończenia życia produktu. Jednym z nich jest cykl nazywany od „kołyski do kołyski” (cradle-to-cradle) [4], który w ostatnim etapie życia jednego produktu rozpoczyna pierwszy etap życia kolejnego produktu który jest taki sam jak jego poprzednik (np. szklane butelki przetapiane są na nowe szklane butelki) lub dla nowego odmiennego produktu (np. szklane butelki są przetwarzane w wełnę mineralną do ociepleń). Obieg ten przedstawia koncepcję zamkniętego obiegu surowca. Jest to możliwe dzięki pełnemu recyklingowi produktu, który stanowi surowiec dla wytworzenia nowego. [3].


Rysunek 3: Etapy cyklu życia w otwartym i zamkniętym obiegu surowców ; źródło: rys. autorski

Rysunek 3 przedstawia dwie możliwości obiegu surowców w cyklu życia produktu – zamknięty, w którym surowiec jest w kółko przetwarzany oraz otwarty, kiedy surowiec po zużyciu jest „oddawany” naturze podczas biodegradacji i wraca do naturalnego obiegu. W zależności od rodzaju wyrobu ta biodegradacja może być pozytywna i nie zatruwać środowiska lub negatywna a w jej czasie do środowiska będą się przedostawać substancje toksyczne (np. biodegradacja plastików).

Poza zamkniętym i otwartym obiegiem surowców w cyklu życia produktu wyróżniamy jest wykorzystanie surowca jako materiału opałowego i odzyskanie jego energii w specjalnych spalarniach.

Wobec produktów już wytworzonych powstają coraz to nowe projekty wykorzystujące je ponownie, jednakże aby w przyszłości unikać takiego zjawiska ważne jest, aby obecnie produkowane wyroby były dobrze przemyślane i już w chwili swojego projektowania miały zaplanowane kolejne ich użycie. Takie podejście pozwoli nam na optymalne wykorzystanie surowców oraz na maksymalną redukcję odpadów.